با وجود تمامی حمایتهایی که از کودکان در قوانین مختلف وجود دارد، وضع خاص آنها باعث شده است که کارشناسان و تحلیلگران دایما قوانین را برای افزودن این حمایتها و تامین بهتر حقوق کودکان رصد کنند. به تازگی نیز قوانین و مقررات مهمی در کشور به تصویب رسیده که جزو قوانین مادر یا قوانین تأثیرگذار هستند.
در یکی دو سال اخیر رسانهها بویژه مطبوعات خبرهای مختص به کودکآزاری را با تحلیل بیشتری منتشر میکنند به گونهای که گاهی این گمان به ذهن میرسد که شاید مردم و یا حتی کودکان کمتر از آنچه انتظار میرود با حقوق خود آشنایی دارند.
اگر از ناآگاهی افرادی که نمیدانند برای
شکایت و رسیدگی به کودکآزاریها به چه مرکزی مراجعه کنند، بگذریم، به برخی از تحلیلها
میرسیم که از سوی کارشناسان و مسئولان مطرح میشود و آن نگاه قانونگذار به موضوع
کودک آزاری است. این مساله که قانونگذار چه راهکارهایی را برای جلوگیری و یا پیشگیری
از وقوع کودک آزاری استفاده میکند؟
جلوگیری از سوءاستفاده جزو حقوق کودکان
است؛
کودک هزاره سوم این سعادت را داشته است که از همان سالهای خردسالی با فناوریهای حیرتانگیز آشنا شود؛ او خیلی سریع با دسترسی به ابزارهایی چون رایانههای شخصی و تلفنهای همراه هوشمند به فضای اینترنت راه پیدا میکند و بخش قابل توجهی از هویت خود را تحت تاثیر فضای مجازی شکل میدهد.
آسیبشناسان معتقدند که نمیتوان آمار دقیقی از آسیبهای اجتماعی ارایه کرد زیرا این موضوع بیشتر جنبه غیر رسمی دارد و به طورمعمول آسیبها در زمره آمار قرار نمیگیرند. فرار از خانه یکی از این آسیبهاست که اگر چه آمار دقیقی از فراوانی آن در دست نیست اما بر طبق آمار غیر رسمی که گاه و بیگاه رسانهای میشود میتوان برآورد کرد که در سالهای اخیر به دلایل مختلفی افزایش داشته است.
قانون حمایت از کودکان بیسرپرست به تازگی اصلاح شده است اما از میان تمامی تغییرات این قانون مهمترین موضوعی که نقل محافل شده است اشاره به امکان ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در متن قانون است در حالی که این قانون تغییرات دیگری نیز داشته است. در ادامه در گفتوگو با دکتر صادق سلیمی، مدرس دانشگاه و وکیل دادگستری به بررسی تغییرات قانون جدید پرداختهایم.
یک تبصره از قانون حمایت از کودکان بیسرپرست چنان کانون توجه قرار گرفته است که کل این قانون را تحت شعاع قرار داده است. اما فارغ از بحثهایی که در انتقاد و دفاع از این موضوع مطرح شده است، این قانون مواد و مقررات دیگری نیز دارد که بررسی آن مفید به نظر میرسد. در ادامه در گفتوگو با کارشناسان به بررسی این موضوعات میپردازیم.
ماده 1 قانون حمایت از کودکان بیسرپرست مصوّب 1353 مقرر میکند: هر زن و شوهر مقیم ایران میتوانند با توافق یکدیگر طفلی را با تصویب دادگاه به سرپرستی قبول کنند، در حالیکه در ماده 3 و 4 قانون این مقرره در قانون جدید عوض شده است.
یک وکیل دادگستری در بیان ارزیابی تغییر این مقرره میگوید: یکی از تحولات بسیار مهم و مثبت قانون جدید حمایت از کودکان بیسرپرست، امکان واگذاری این کودکان به کلیه اتباع ایرانی متقاضی آن، از جمله ایرانیان مقیم خارج از کشور است که ضمن ایجاد شرایط یکسان و مساوی سازی پذیرش سرپرستی برای همه اتباع ایرانی، سبب افزایش واگذاری تعداد بیشتری از این کودکان به متقاضیان آن میشود سید علی شاه صاحبی ادامه میدهد: هرچند که طبق این قانون نگهداری از کودک ابتدا باید به صورت آزمایشی و برای دوره 6 ماهه باشد و پس از اتمام این دوره که بایستی تحت نظارت سازمان بهزیستی صورت پذیرد، در نهایت فرزند با نظر دادستانی و بهزیستی واگذار شده و سپس سرپرست میتواند وی را با خود به خارج از کشور ببرد.
بسته حقوقی برای خانوادههایی که سرپرست خود را از دست دادهاند
از ابتدای امسال تا هفته اول مهر ماه، 186 هزار و 454 نفر در کشور جان خود را از دست دادهاند که 98 هزار و 820 نفر از آنان مرد بودهاند. مردانی که حتما تعداد زیادی از آنان متاهل و صاحب همسر و فرزند بودهاند و بعد از مرگشان اهل و عیالشان با مشکلهای زیادی دست به گریبانند که یکی از آنها نگهداری از بچههاست.
این گزارش برای رفع مشکلهای حقوقی این دسته از افراد نگارش شده است.
بسته حقوقی برای کسانی که ریسک معامله با کودکان را به جان میخرند؛
کلمه معامله به قدری بزرگ به نظر میرسد که بعید است کودکی را تصور کرد که پای معامله بنشیند و طرف دیگر معامله بزرگترها باشند. اما در زندگی روزمره و تعاملات اجتماعی بارها و بارها برای بسیاری از بزرگترها پیش آمده است که یک رابطه حقوقی مثل خرید و فروش یا هبه و... با کودکان برقرار کنند. البته قوانینی برای معامله با کودکان در نظر گرفته شده است تا حقوقی از آنان ضایع نشود.
کودک کیست؟
برای روشن شدن وضعیت معاملات کودکان اولین چیزی که باید بدانیم این است که کودک در قانون ایران به چه کسی گفته میشود. کودک یا در اصطلاح حقوقی «صغیر» کسی است که به سن بلوغ نرسیده باشد. شاید این نکته به ذهنتان برسد که سن بلوغ در نژادهای مختلف و مناطق آب و هوایی متفاوت یکسان نیست. بله کاملا درست است اما قانونگذار برای اینکه این مشکل را حل کند و برابری همه در برابر قانون حفظ شود در ماده 1210 قانون مدنی، سن بلوغ در دختران را 9 سال تمام قمری و در پسران 15 سال تمام قمری اعلام کرده است. برای اینکه معاملهای به شکل صحیح منعقد شود یکی از شرایطش این است که طرفین آن به سن بلوغ رسیده باشند.
مدت زیادی است که زنگ خطر بیماریهای روانی در کشور به صدا در آمده است و هر کسی بنا به تخصص خود حرفی در این حوزه میزند. آمار پزشکی قانونی نیز نشان میدهد که مردم ما تبدیل به افرادی عصبانی و پرخاشگر شدهاند.
مردمی که باید شاد باشند تا ایرانی آبادتر و مترقی را برای نسلهای آینده بسازند این روزها گره به پیشانی میاندازند و منتظر کلامی هستند تا عصبانیت خود را خالی کنند.
گفته میشود 3 درصد افراد جامعه دچار اختلالات مزمن روانی هستند، این آمار را تایید میکنید؟
باید در نظر داشت که تعریفی که مجامع علمی از بیماری روانی و سطح ، میزان و شدت آن دارند باهم متفاوت است. زیرا افراد در سنین مختلف و باتوجه به وضعیتی که دارند دچار مشکلات روحی و روانی میشوند و من به دقت نمیتوانم بگویم چند درصد از افراد در کشور به بیماری روانی دچار هستند.
کودکان به علت ناتوانی در دفاع از خود به توجه و مراقبت خاصی نیاز دارند. در این میان قانونگذار در حمایت از این قشر، شرایط خاصی را برای کار آنان در نظر گرفته است که در صورت رعایت نکردن این شرایط، کارفرما مجازات خواهد شد. اگر میخواهید با این حقوق آشنا شوید گفتوگو با سیدعلی کاظمی، حقوقدان و قاضی دادگستری را بخوانید.
طفل کسی است که به بلوغ شرعی نرسیده باشد. یعنی دختران تا 9 سال قمری و پسران تا 15 سال قمری طفل به شمار میآیند.
کم نیستند بچههایی که در این سن مرتکب جرم و مجازات میشوند. در این بین چیزی که اهمیت زیادی مییابد تطبیق مجازت با جرم و در نظر گرفتن سن و سال مجرم است خوشبختانه به این مورد در قانون جدید مجازات اسلامی توجه شده و در این قانون مقررات متعددی درخصوص اطفال و مجازاتهای آنها پیشبینی شده است.
16 مهرماه در کشور ما از مدتها قبل به عنوان روز گرامیداشت کودک منظور شده است. قبلا این روز در تقویم ایران با عنوان روز جهانی کودک درج شده بود که البته دقیق نبود چرا که روز جهانی کودک برابر تقویم سازمان ملل بیستم نوامبر برابر با 29 آبان است. سوای روز جهانی کودک در تقویم سازمان ملل، در کشورهای مختلف برای گرامیداشت کودکان روزهای دیگری را نیز در تقویم خود گنجانیدهاند.
این روزها بحث حمایت از کودکان و نوجوانان تبدیل به بحث داغ رسانهها شده اما کمتر به جنبه های مرتبط با کار کودکان و بهره کشی اقتصادی از آنان پرداخته شده است.
کودکانی که ناچارند برای کمک به تامین مخارج
خانواده خود از سنین بسیار کم به کار در بیرون از خانه مشغول شوند در معرض انواع آسیبهای
اجتماعی قرار دارند. پس با لحاظ پیامدهای منفی کار کودکان که تمام جنبههای زندگی آنان
را در برمیگیرد ضرورت توجه به این موضوع بدیهی آشکار میشود.
مساله مهمی که در اینجا مطرح میشود این است که بهره کشی از کار کودکان به چه دلیلی جرم است و اینکه آیا قانونگذار نیز ضمانت اجراهایی در این زمینه مقرر کرده است؟ از طرف دیگر لایحه جدیدی که با عنوان حمایت از کودکان و نوجوانان در معرض خطر به مجلس فرستاده شده است، آیا به بحث بهره کشی کودکان نیز پرداخته است یا خیر؟ و مهمتر اینکه قانون کار نیز به عنوان قانون در حال اجرا به چه راهکارهایی در مورد بهره کشی کار کودکان اشاره داشته است؟
کودک حق دارد که در کنار پدر و مادر خود و در محیط خانواده رشد کند و تربیت شود؛ اما در مورد کودکان خاطی و بزهکار خصوصاً تا سن 12 سالگی، باید والدین را مکلف به فراهم کردن بستری مناسب برای رشد و تربیت کودکان کرد.
حق دفاع و تجدید نظر خواهی
یک وکیل دادگستری معتقد است: در لایحه جدید آیین دادرسی کیفری، کودک میتواند از خود دفاع کند و حق درخواست تجدیدنظر از آرا و تصمیمات دادگاه اطفال را نیز دارد. فریده طه ادامه میدهد: به موجب قانون آیین دادرسی کیفری فعلی، در دادگاه اطفال، احضار طفل در هر مورد از طریق ولی یا سرپرست قانونی او بهعمل میآید بهاین معنا که در صورت ارتکاب جرم از سوی طفل، دادگاه، ولی یا سرپرست او را احضار میکند و در صورتی که حاضر نشوند آنان را جلب میکند و البته این امر مانع از احضار و جلب طفل توسط دادگاه نیست. همچنین در صورتی که مصلحت طفل اقتضا کند دادگاه بخشی از مراحل دادرسی را بدون حضور طفل و در غیاب او انجام خواهد داد؛ اما رای غیابی صادر نمیشود.
وزیر دادگستری گفت: اقدام کلی بنده، احقاق حقوق عامه و اجرای اصل 3 قانون اساسی است که امیدواریم با همکاری سمنها، دستگاههای دولتی و همه فعالان عرصه حقوق کودک بتوانیم با استفاده از ظرفیت بالای توانمندیهای کارشناسی و ابزار کافی، خدمات شایستهای در این عرصه ارایه کنیم.
حجتالاسلام مصطفی پورمحمدی در ششمین جلسه شورای هماهنگی مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک با بیان اینکه فرهنگ عمومی جامعه در بنیان خانواده با قوت به حیات خود ادامه میدهد، اظهار کرد: تعهدات سنگینی نسبت به کودکان، از منظر فرهنگ ملی و دینی داریم و خوشبختانه فرزند در جامعه ما از جایگاه والایی برخوردار است.
نگاهی به مجازات اطفال در قانون جدید مجازات اسلامی
طفل یا واژههای مشابه دیگری که بر این معنا دلالت دارند از جمله صغیر، کودک، نوجوان به عنوان یکی از گروههای آسیبپذیر اجتماعی از زوایای مختلف و از سوی روانشناسان، جامعهشناسان، جرمشناسان، فقها و حقوقدانان مورد توجه و بررسی قرار گرفتهاند. موضوع رسیدگی به جرایم این گروه وقتی که مرتکب تخلف یا جرمی میشوند کمی دشوارتر میشود.
بررسی نوآوریهای لایحه آیین دادرسی کیفری در رسیدگی به جرایم اطفال؛
گروه حقوقی-امین عطاریان: اخیرا لایحه آیین دادرسی کیفری در مجلس شورای اسلامی تدوین شده و در شرف نهایی شدن است. در این لایحه مواد متعددی درباره آیین دادرسی خاص اطفال و نوجوانان در نظر گرفته شده است؛ برای نمونه دادسرای خاص اطفال و نوجوانان پیشبینی شده است؛ البته باید توجه داشت که پرونده اطفال زیر 15 سال طبق لایحه آیین دادرسی کیفری مستقیما در دادگاه اطفال و نوجوانان مطرح خواهد شد.
همچنین در این لایحه توجه خاصی به تشکیل «پرونده شخصیت» برای متهمان طفل و نوجوان شده است. د در گفتوگو با کارشناسان به آخرین تحولات لایحه آیین دادرسی کیفری از نظر دادرسیهای مربوط به اطفال میپردازیم.
اگرچه روانشناسان کودک تنبیه بدنی را به عنوان یک روش تربیتی قبول ندارند اما این افراد بر این عقیدهاند که تنبیههای قهری میتواند تاثیر خوبی در شخصیت کودک داشته باشد.
به عقیده کارشناسان این موضوع در 7 سال نخست عمر که مهمترین سالها در شکلگیری شخصیت کودکان هستند تاثیر بهسزایی دارد بهطوری که هر رفتاری که در این دوره برای فرد نهادینه شود تا پایان عمر با او باقی خواهد ماند. شاید بهعنوان پدر و مادر وظیفه خود میدانید که مسوولیت پرورش و تربیت فرزندان را به عهده بگیرید. گاهی این مسوولیت تمام زندگی شما را در بر میگیرد، در مقابل انتظار دارید کودک به حرفهای شما گوش کند اما این روزها اکثر والدین از حرف گوش نکردن بچهها نگران و ناراحت هستند. برای رفع این نگرانی گفتوگوی «حمایت» با «علیرضا کافی احمدی» روانشناس کودک را بخوانید.
چندروزی است که مدارس شروع به کارکرده اند بررسیها نشان میدهد که بیش از 3 درصد کودکان برای رفتن به مدرسه اضطراب دارند که این هراس در دختران بیشتر از پسرهاست ازسوی دیگر این موضوع موجب نگرانی والدین نیز میشود .
برای آشنایی بیشتر با روشهای کاهش اضطراب در دانش آموزان ابتدایی گفتوگوی «حمایت» را با مهدی کریمی، روانپزشک کودکان دنبال کنید.
ماجرای کودکانی که کار میکنند؛ اما متولی ندارند
برای آنکه آمار دقیقی از تعداد کودکان کار بهدست بیاوریم باید اطلاعات 11 ارگان درگیر با این کودکان را در کنار اعداد مرکز آمار ایران، جمع و تقسیم کنیم.
به این ترتیب در حالی که سازمان بهزیستی در آخرین آمار خود از وجود یک میلیون کودک کار در ایران خبر میدهد، آخرین اطلاعات مرکز آمار اعلام میکند که 1 میلیون و 700 هزار کودک ایرانی بهصورت مستقیم درگیر کار هستند؛ در این آمار کودکانی که پارهوقت یا در کنار خانواده کار میکند یا حتی کودکان مهاجر لحاظ نشده است و اگر این بچهها نیز به عدد بالا اضافه شوند رقم درشتتری میشود؛ جمعیتی که کسی متولی رسیدگی به مشکلاتشان نمیشود.
بسته حقوقی برای آشنایی با حقوق کودکان در مقابل آزار؛
گروه حقوق و اجتماع- به گزارش مرکز آمار ایران روزانه 20 مورد کودک آزاری به مراجع رسمی کشور گزارش میشود، البته بسیاری معتقدند که ابعاد واقعی پدیده کودک آزاری به دلیل نهان بودن در خانوادهها، قابل شناسایی نیست. برای آشنایی با قوانین پیشگیری و برخورد قانونگذار با این اتفاق ناخوشایند خواندن این گزارش را که در گفتوگو با «سید علی کاظمی» قاضی دادگستری و پژوهشگر حقوق کودکان تحریر شده است را به شما توصیه میکنیم.
قانون جدید مجازات اسلامی مصوب1/2/92 همانند
دو قانون قبل از خود، یعنی قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 1361 و قانون مجازات اسلامی
مصوب 1370، به والدین، و اولیا و سرپرستان قانونی اطفال و به طور کلی محجورین، اجازه
تأدیب داده است.
اما قانون جدید در بند «ت» ماده 158، دو تفاوت ظاهرا کوچک با بند 1 ماده 59 قانون مجازات اسلامی سابق دارد که هدف از این گفتوگو، بررسی این دو تغییر است. در ادامه در گفتوگو با بابک فرهی، مدرس دانشگاه به بررسی آن پرداختهایم.
بستهای حقوقی برای کسانی که نگران اطفال خود بعد از فوتشان هستند
انسان در زمان حیات خود میتواند تصمیمهایی برای بعد از حیاتش بگیرد که این تصمیمها در قالب وصیت گرفته میشود. اما خود وصیت هم انواع و اقسام مختلفی دارد. یکی از انواع وصیت تعیین شخصی برای اجرای امور بعد از فوت وصیتکننده است. مثلا شخصی وصیت میکند که فلانی بعد از مرگش فرزندان صغیرش را نگهداری کند.
به عبارت دیگر میتوانیم جانشینی برای بعد از مرگ برای نگهداری فرزندان تعیین کنیم و همه اختیاراتی را که خودمان داریم برای او به میراث بگذاریم. این وصیت اگرچه میتواند بسیار مفید باشد؛ اما در مقایسه با وصیت تملیکی که در مورد اموال میشود ناشناخته است. در قالب بررسی یکی از آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور به بررسی این نوع از وصیت میپردازیم.
وقتی با یک وجب قد، خود را از پنجره آویزان میکند تا گل و فال بفروشد یا وقتی لنگی که به دست دارد را روی شیشه ماشین میگذارد تا سکهای بهدست بیاورد؛ باورش سخت میشود که والدینش او را میان آهنپارههای داغ در این گرمای تابستان پی لقمهای فرستاده است؛ اما مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکتهای اجتماعی شهرداری تهران اعلام میکند که 80 درصد از این بچهها پدر و مادر دارند.
فوق تخصص روانپزشکی اطفال
در حالی که برخی بر این باورند حرف زدن درباره آسیبهای اجتماعی جامعه را خشن میکند دکتر «مریم انوشه» فوق تخصص روانپزشکی اطفال معتقد است صحبت درباره برخی از آسیبها مانند کودکآزاری میزان آگاهی جامعه را بالامیبرد و از افزایش این پدیده نابهنجار میکاهد، در ادامه گفتوگو با این متخصص را میخوانید.
تعریف کودکآزاری و انواع آن چیست؟
این آسیب فقط مربوط به ایران نیست؛ آمار یونسکو نشان میدهد که شیوع این پدیده در جوامع مختلف 30 تا 35 درصد و در کشور ما 20 تا 25 درصد است. البته همین میزان نیز بسیار غم انگیز است که تصور کنیم از هر 4 بچه یکی مورد آزار قرار میگیرد. در یک تعریف کلی کودکآزاری، به هر گونه فعل یا ترک فعلی که باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یک کودک شود اطلاق میشود. کودکآزاری جسمی، کودکآزاری عاطفی، کودکآزاری جنسی، سوء استفاده صنعتی، کودکآزاری تحصیلی و غفلت و بیتوجهی از انواع کودکآزاری هستند.
قوانین موضوعه از آموزههای اسلامی درباره
کودکان عقب افتادهاند؛
تواناییهای انسان در طول دوران رشد یکسان نیست؛ در دوران کودکی و کهولت قدرت تحلیل میرود و همین دلیل در این دوران حمایتهای قانونی برای انسان پیشبینی میشود. بیشتر این حمایتها مربوط به دوران کودکی است؛ اما شاید جالب باشد که بدانید این حمایتها نیز نتوانسته حق مطلب را ادا کند و آن گونه که در حقوق اسلامی به حقوق کودک توجه شده است، حقوق آنان را برآورده کند.
بررسیکنوانسیون «بدترین اشکالکارکودک» در دو قلمرو شخصی و موضوعی
کنوانسیون «بدترین اشکال کار کودک» دارای یک قلمرو شخصی و یک قلمرو موضوعی است. در این نوشتار ابتدا قلمرو شخصی این کنوانسیون بررسی میشود و سپس به بررسی قلمرو موضوعی این کنوانسیون خواهیم پرداخت؛ همچنین قوانین داخلی همخوان با این کنواسیون را مد نظر قرار خواهیم داد.