در هر موردی که رسیدگی قضایی به دلایلی از قبیل تحقیقات از مطلعین و گواهان یا معانیه محلی، خارج از مقر دادگاه رسیدگی کننده به دعوا انجام گیرد و مباشرت دادگاه شرط نباشد، این مرجع به دادگاه صلاحیتدار محل، نیابت میدهد تا حسب مورد اقدام لازم معمول دارد و نتیجه را طی صورت مجلس به دادگاه نیابت دهنده ارسال کند. این اقدامات در صورتی معتبر خواهد بود که مورد وثوق دادگاه باشد. در ادامه در گفتوگو با «محمدکریم توحیدیان» حقوقدان و قاضی سابق دادگستری به بررسی امر نیابت قضایی پرداختهایم.
در مواردی حین رسیدگی به پروندههای قضایی پیش میآید که دادگاه صلاحیت رسیدگی موضوع را به طور موقت به دادگاه دیگری واگذار میکند. در این میان اولین موضوع بعد از طرح دعوا در دادگاه توجه به شایستگی یک مرجع قضایی برای رسیدگی به یک پرونده است؛ در این میان گاهی پیش میآید که دادگاهی صلاحیت رسیدگی به پروندهای را تحت عنوان «نیابت قضایی» به دادگاهی دیگر ارجاع میدهد.
نیابت قضایی عمدتا به صلاحیت محلی مربوط میشود و دادگاه نیابتدهنده و دادگاه نیابتگیرنده هر دو صلاحیت ذاتی رسیدگی به دعوا را دارند.
بسته حقوقی برای آشنایی با نیابت قضایی
در صورتی که مشکلی در یکی از شهرستانهای دوردست داشته باشید که نیاز به پیگیری و مراجعه مداوم داشته باشد بهترین خبر برای شما پیدا کردن یک آشنا در آن شهر خواهد بود که قبول کند کارهای شما را پیگیری کند. اگر چه شما مختارید برای پیگیری امور به این فرد نیابت بدهید اما در میان دادگاهها در چنین شرایطی این رسم به صورت تکلیفی قانونی رواج دارد. یعنی اگر دادگاهی برای رسیدگی به یک دعوا نیاز به انجام اقداماتی داشته باشد که در حوزه جغرافیایی او نیست باید به دادگاه صالح «نیابت» بدهد.
در رسیدگی به جرایم و گاهی در سایر دعاوی ممکن است دادگاه اقدام به صدور نیابت قضایی کند.