16 مهرماه در کشور ما از مدت‌ها قبل به عنوان روز گرامیداشت کودک منظور شده است. قبلا این روز در تقویم ایران با عنوان روز جهانی کودک درج شده بود که البته دقیق نبود چرا که روز جهانی کودک برابر تقویم سازمان ملل بیستم نوامبر برابر با 29 آبان است. سوای روز جهانی کودک در تقویم سازمان ملل، در کشورهای مختلف برای گرامیداشت کودکان روزهای دیگری را نیز در تقویم خود گنجانیده‌اند.
در کشور ما سال‌هاست که در مهرماه برنامه‌هایی به منظور بزرگداشت کودکان برگزار می‌شود. امسال هفته پیرامون روز 16 مهرماه از سوی فعالان این بخش و دفتر صندوق کودکان ملل متحد در تهران (یونیسف) با عنوان هفته کودک نامگذاری و برنامه های مختلفی برای این هفته پیش‌بینی شده است. بر این اساس روزهای 15 مهرماه لغایت 21 مهرماه هر روز نامی گرفته تا در این راستا برنامه‌های سازمان‌های مختلف برگزار شود. «کودک، خانواده، مدرسه»، «کودک و بازی»، «کودک، سلامت، ایمنی»، «میراث فرهنگی، کودک، طبیعت»، «کودک و رسانه»، «کودک، کتاب و فضای مجازی» و «کودک و نیایش» اسامی اختصاص‌یافته برای فعالیت‌های این هفته هستند. شعار کلی‌ای که برای مجموعه تلاش‌های فعالان ایرانی حقوق کودک امسال تعیین شده «زنده باد کودکی زنده باد زندگی» است. طبیعتا از این رویداد مهم نمی‌توان به سادگی گذشت و به همین منظور یادداشت امروز ضمن تبریک روز کودک به همه آینده‌سازان ایران اسلامی و خانواده‌های محترم آنها چند نکته را متذکر می‌شود با این امید که مفید واقع شود:
نکته اول این است که در چنین روزی اگر مروری بر اقدامات حقوقی انجام شده در کشور در حیطه کودک کنیم فهرست مفصلی از کارهای مثبت را خواهیم یافت که البته بر مبنای اعتقاد دینی ما ایرانیان امر عجیبی نیست و باید هر روز نیز ارتقا یابد. مروری بر عناوین برخی از اقدامات مهم انجام‌شده خالی از لطف نیست: تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در سال 81؛ تصویب نخستین پروتکل الحاقی منضم به پیمان‌نامه بین‌المللی حقوق کودک در سال 86؛ تدوین لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست با ویژگی‌هایی مشتمل بر خانواده‌محور بودن و تمرکز اصلی بر حضور کودکان در محیط خانواده، افزایش دایره شمول سرپرستی افراد، افزایش سن سرپرستی، افزایش فرصت‌های خانواده‌ها برای حمایت از کودکان، توجه به حمایت مالی و اقتصادی کودکان و حمایت از سرپرستان که موضوع کنونی در فرایند قانونگذاری است، تدوین لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان در سال 1388 و لحاظ تضمیناتی بالاخص از حیث حمایت از افراد زیر 18 سال در معرض خطر و بزه‌دیده؛ تعریف مفهوم و احصای مصادیق وضعیت‌های مخاطره‌آمیز؛ تعریف مفاهیمی نظیر سوءرفتار، بی‌توجهی، سهل‌انگاری، بهره‌کشی، سوءاستفاده جنسی، خرید و فروش کودک یا اعضای و جوارح وی؛ جرم‌انگاری ویژه و تشدید کیفرهای حمایتی؛ تمهید دادرسی ویژه اطفال بزه‌دیده، در معرض خطر و شاهد جرم؛ پیش‌بینی تدابیر، اقدامات و سازوکارهای حمایتی به منظور کاهش و کنترل خطر؛ عنایت خاص به خانواده و والدین؛ تبیین و تقویت نقش و جایگاه نهادهای متولی و مددکاران اجتماعی در حمایت از این گروه از کودکان که اکنون در مجلس شورای اسلامی مطرح است؛ همچنین لحاظ کردن لزوم رعایت مصلحت و غبطه کودکان در کلیه تصمیمات دادگاه‌ها و مقامات اجرایی در منطوق ماده 45 قانون حمایت از خانواده مصوب 20/01/1392؛ درج تضمینات حقوقی در قانون مجازات اسلامی مصوب 01/20/1392 به ویژه از منظر ارتقای سن مسئولیت کیفری به 18 سال؛ رعایت برابری دختران در حداقل سن مسئولیت کیفری؛ اعطای صلاحیت به قضات محاکم در اخذ نظریه کارشناسی در خصوص تشخیص رشد عقلی محکومان جرایم مستوجب مجازات حد و قصاص که در سنین بین 15 تا 18 سال قرار دارند؛ طبقه‌بندی جرایم و نگهداری محکومانی که در سنین بین 15 تا 18 سال قرار دارند در کانون اصلاح و تربیت و امکان قانونی اصدار رأی به مجازات‌های جایگزین.
در روز کودک خوب است فعالان حقوق کودک این تلاش‌های نظام حقوقی را مورد تامل دوباره قرار دهند و با لحاظ این دستاوردها گام‌های بعدی خود را برای بهبود امور ساماندهی کنند.
نکته دوم اینکه هم نهادهای مسئول و هم خانواده‌ها قطعا به این مهم عنایت دارند که رعایت حقوق کودک و رفع برخی از چالش‌های موجود نیازمند نگرش فراحقوقی به مقوله کودک و کودکی است؛ بدین معنا که نمی‌توان با چارچوب‌های صرف قانونی و حقوقی، کودک را در مسیر رشد و تعالی لازم قرار داد، بلکه از همه دانش‌های مرتبط خصوصا اخلاق اسلامی، علوم تربیتی، روانشناسی، جامعه‌شناسی باید بهره‌مند شد تا با نگاهی جامع شخصیت کودک درست شناسایی شود و متناسب با ظرفیت‌های عظیم خدادادی کودک، اقدامات لازم را برای شکوفایی شخصیت کودک بکار گرفته شود. یکی از اشکالات بسیاری از برنامه‌ریزان مربوط به کودک در کشور ما این است که تک‌ساحتی می‌خواهند مسائل کودک را مورد توجه قرار دهند و مفید واقع شوند حال آنکه در این زمینه به شدت نیازمند مطالعات بین‌رشته‌ای و همکاری‌های علمی متخصصان حوزه‌های مختلف و سپس برنامه‌ریزی‌های کاربردی لازم در عرصه تحصیل، بازی، سلامت روح و جسم، برخورداری از محیط سالم و سایر حق‌های انسانی و حمایت‌های ویژه از کودکان هستیم. بنابراین نباید ساده‌اندیشانه تصور کرد که با قانون و راهکارهای خشک حقوقی همه مسائل کودکان حل می‌شود. باید خانواده‌ها و مدارس و محیط‌های فعالیت کودکان در این زمینه مسئولیت‌پذیری بیشتری از خود نشان دهند.
نکته سوم این است که باید مراقب بود به نام رعایت حقوق کودک و حمایت از آنها، پدیده کودکان بی‌مسئولیت و به تعبیر قدیمی‌ها لوس و منفعل را در سطح کلان شکل ندهیم. به عبارت دیگر به همان میزان که مشکلات برخی از کودکان رنج‌دهنده است و باید برای رفع آنها چاره‌اندیشی کرد. چنانچه مثلا وقتی سر چهارراه‌ها در تهران کودکانی را می‌بینیم که دست گدایی دراز می‌کنند...
ادامه در صفحه
