« موسسه حقوقی تندیس تدبیر و امید»

آتش‌نشانی یکی از سازمان‌های وابسته به شهرداری است که به عنوان یک سازمان وابسته به نهادهای عمومی در صورت اثبات تقصیر، مسئول و ملزم به جبران خسارت خواهد بود. البته به دلیل پیچیده بودن مسئولیت سازمان‌آتش‌نشانی به خصوص در صورت نقص وسایل فنی یا مسئولیت ماموران آن، باید به صورت دقیق به بررسی قوانین مرتبط در این موضوع پرداخت.

 

در ادامه و با نگاه به حادثه تلخی که در خیابان جمهوری تهران رخ داد و در اثر آتش‌سوزی یک تولیدی،‌ دو زن جان خود را از دست دادند، در گفت‌وگو با استادان حقوق به بررسی ابعاد حقوقی این موضوع پرداختیم.

 امکان مجازات در صورت اثبات سوء نیت

 «دکتر ایرج گلدوزیان»، استاد شهیر حقوق جزا و جرم شناسی کشورمان با بیان این که بر اساس قانون، وظیفه آتش‌نشانی فقط به مبارزه با حریق خلاصه نمی‌شود، ادامه داد: بر اساس اساسنامه سازمان‌های آتش نشانی وظیفه این نهادها شامل نجات محبوس‌شدگان، مقابله و پیشگیری از سقوط اجسام در زیر آوار ساختمان و تمام مواردی است که در آن جان و مال شهروندان در معرض خطر است و بر این اساس این سازمان‌ها در مقابل آسیب‌های وارده به اشخاص مسئول و پاسخگو هستند.

 این استاد دانشگاه تهران درباره قصور احتمالی ماموران سازمان آتش‌نشانی گفت: بر اساس قانون مجازات اسلامی در صورتی که بی‌احتیاطی و رعایت نکردن نظامات دولتی توسط مقصر اثبات شود وی در برابر شخص مسئول بوده و علاوه بر آن به مجازات مقرر قانونی خواهد رسید.

 عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه خاطرنشان کرد: بر اساس ماده 616 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 بخش تعزیرات «در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد مگر این که خطای محض باشد».

 سوء نیت، رکن اصلی مسئولیت کیفری

 یک استاد دانشگاه نیز در این‌باره و با بیان این که مسئولیت‌های ماموران آتش‌نشانی و سازمان آتش‌نشانی شامل موارد متعددی می‌شود به «حمایت» گفت: این مسئولیت‌ها شامل مسئولیت مدنی، اداری و کیفری است.برای اثبات مسئولیت کیفری نیاز به اثبات سوء نیت ماموران آتش‌نشانی است که در صورت اثبات، وی بر اساس قانون مجازات خواهد شد.

 «دکتر محمود آخوندی» با بیان این که سازمان‌های آتش‌نشانی با هدف اصلی نجات جان و اموال انسان‌ها تشکیل شده‌اند و آتش‌نشانی‌ در گروه مهم‌ترین مشاغل است و آتش نشان ها برای انجام ایمن وظایف و ماموریت‌ها به دقت بالایی در کارشان نیاز دارند زیرا شغل آتش‌نشانی یک شغل پرمخاطره است به گونه‌ای که اگر توانایی یک آتش‌نشان متناسب با انجام وظایف این شغل نباشد، می‌تواند در حین انجام وظیفه خطراتی را گریبان‌گیر خود و جامعه کند و حتی مسئولیت کیفری وی را نیز مطرح کند.

 این استاد آیین دادرسی کیفری کشورمان با بیان این که اگر خطای جزایی مأمور دولتی اثبات شود وی به مجازات مقرر قانونی خواهد رسید، اضافه کرد: خطای جزایی به رفتار مبتنی بر بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، غفلت و سهل‌انگاری گفته می‌شود که نتیجه آن اعمال مجازات برای مرتکب یا مامور آتش‌نشانی است و بیشتر در جرایم غیرعمدی قابل تصور است هر چند در جرایم عمدی نیز می‌توان از نوعی خطای کیفری عمدی بحث کرد.

 در اینجا تقصیر یا خطای کیفری، عنصر روانی جرایمی است که در اصطلاح غیرعمدی نامیده می‌شوند. به هر حال در صورت اثبات هر یک از این ها وی به مجازات مقرر در قانون خواهد رسید.

 اثبات تقصیر برای مسئولیت لازم است

 «دکتر سید محمد هاشمی»استاد برجسته حقوق عمومی کشورمان نیز به این موضوع از زاویه دیگری یعنی مسئولیت مدنی دولت اشاره کرد و درباره مسئولیت سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی به «حمایت» گفت: برای این که بتوانیم به یک

 جمع بندی در مورد مسئولیت مدنی این سازمان برسیم باید در نظر داشته باشیم که آیا می‌توان تقصیر این سازمان را اثبات کرد یا خیر؟

 این حقوقدان با بیان اینکه نگاهی به مواد قانون مسئولیت مدنی ما را متوجه این نکته می‌کند که مطابق نظریه «تقصیر» که از نظام فرانسه گرفته شده است، سازمان آتش‌نشانی در صورتی که در ایجاد ضرری به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم نقش داشته باشد، باید از عهده جبران خسارت وارده برآید، اضافه کرد: در صورت مسئولیت مأمور یا سازمان آتش‌نشانی باید دید که چه کسی مسئول خسارت وارده است و نگاه قانون‌گذار در این مورد چیست؟

 به گفته وی بر اساس ماده 11 قانون مسئولیت مدنی کارمندان دولت، شهرداری‌ها و مؤسسات وابسته به آن ها اگر حین انجام وظیفه، به‌عمد یا در نتیجه بی‌احتیاطی، خساراتی را به اشخاص‌ وارد کنند، شخصا مسئول جبران خسارت هستند، اما هر گاه خسارات وارده مستند به عمل آن ها نباشد و مربوط به نقص وسایل ادارات و یا مؤسسات مزبور باشد در این صورت جبران خسارت بر عهده اداره یا مؤسسه تابعه آنان خواهد بود. پس الزام به جبران خسارت مامور آتش‌نشانی یا خود سازمان نیاز به اثبات تقصیر دارد.

 هاشمی در ادامه و با بیان اینکه برای اثبات مسئولیت این سازمان باید در نظر داشت که آتش‌نشانی وظایف جانبی دیگری نیز دارد که تعیین صلاحیت و ایمنی برخی شرکت‌ها، افراد و ساختمان‌ها از آن جمله است، ‌افزود: به این ترتیب یک شرکت وابسته یا حتی مستقل به این سازمان که برخی از تجهیزات نجات و ایمنی را در اختیار دارد، موظف به نظارت بر این شرکت‌ها بوده و در این موارد نیز مسئول است.